مزوتینت

مزوتینت یک روش چاپ از خانواده اینتاگلیو است. تکنیکاً این یک روش سیاه قلم است.کزوتینت اولین روش کار در توناژ رنگ بود که بدون استفاده از تکنیک های تقطه ای یا خطی مانند سایه زنی  یا ترسیم نقطه ای ترام یا Halftone تولید می کنند.

تونالیته در مزوتینت با دندانه کردن و سخت کردن سطح یک پلیت فلزی با تولید هزاران نقطه کوچک (دندانه) به وسیله یک ابزار فلزی دندانه دار کوچک به نام راکر تولید می شود. برای چاپ جوهر روی صفحه اعمال می شود و در روزنه ها و چاله های کوچک روی صفحه انباشته می شود. جوهر اضافی از سطح پلیت پاک می شود. به این علت به یک پرینت با کیفیت و غنی می توان دست یافت.

تاریخچه

روش چاپ مزوتینت توسط یک هنرمند آماتور آلمانی به نام لودویگ فون سیگن (۱۶۰۹-۱۶۸۰) اختراع شد. از اولین اثرهای مزوتینت او مربوط به سال ۱۶۴۲ و پرتره کنتس کنتس آمالی الیزابت هانا-مونزنبرگ است. این کار از روش روشن به تیره مزوتینت استفاده کرده است. راکر نیز در جنگ داخلی انگلستان توسط فرمانده انگلیسی پرنس روپرت اختراع شده است.

انواع روش ها

روش تیره به روشن

متداولترین روش استفاده در مزوتینت است. تمام سطح صفحه (معمولاً مسی) که به درستی و برابر دندانه دار و سخت شده است (به صورت دستی با راکر یا به صورت مکانیکی). صفحه ای که از روی پلیت کاملاً دندانه ای چاپ می شود مشکی یک دست است. سپس با ابزارهای فلزی طرح مورد نظر را روی صفحه با خم و راست کردن دندانه ها نقش می زنند. پلیت فلزی صیقل داده شده و پرداخت می شود. هرچه دندانه ها صاف تر شود چاپ روشن تری را تولید می کند. ابزار صیقل دهنده یک طرف گرد و صاف دارد که نقاط برجسته را تخت می کند.نواحی صاف که کاملاً تخت شده است جوهر را اصلا درون خود نگه نمی دارند. این نواحی سفید رنگ چاپ می شوند. با دستکاری مقادیر صاف یا خمیده بودن دندانه های صفحه توناژ رنگ بین سفید و رنگ دوم تولید می شود. معنای کلمه مزوتینت که ریشه ای ایتالیایی دارد نیز نیمه رنگ یا نیمه نونالیته است. به این تکنیک روش تیره به روشن یا روش کاهشی می گویند.

روش روشن به تیره

در این روش  می توان به جای دندانه دار کردن تمام صفحه فقط نواحی تیره طرح را دندانه دار کرد و نواحی سفید دست نخورده بمانند (در روش روشن به تیره اولی همه نواحی سیاه سپس و صاف شده و سفید رنگ می شود). این روش را روشن به تیره یا افزایشی می گویند. در اولین مزوتینت های ساخته شده از این روش استفاده شده است. در این روش مزوتینت می تواند با سایر روش های اینتاگلیو مانند حکاکی روی صفحه استفاده کرد.

چاپ

نحوه چاپ پلیت آماده شده در هر دو روش یکسان و همانند روش معمول چاپ پلیت اینتاگلیو است. جوهر روی سطح اعمال می شود. جوهر اضافی پاک شده و فقط در چاله ها می ماند. کاغذ روی پلیت قرار می گیرد. به پلیت فشار اعمال می شود تا طرح روی صفحه افتد.

به علت اینکه چاله های روی صفحه عمیق نیستند فقط تعداد کمی اثر با کیفیت می تون خلق کرد. به علت فشار زیاد در هنگام چاپ پلیت به مرور شروع به نرم شدن و صاف شدن دندانه ها می کند. از هر پلیت حدود صد تا دویست صفحه چاپ با کیفیت تولید می شود.

تکنیک های جزیی

پلیت ها می توانند مکانیکی نیز دندانه دار شوند. یک روش آن است که یک سوهان فلزی خوب رابه همراه یک قطعه شیشه روی سطح کشیده شود. هر چه سوهان بهتر دندانه های سطح دقیق تر و کوچکتر هستند. راکرها از قرن ۱۸ ام مورد استفاده قرار گرفتند. روشی که امروزه به طور عمده مورد استفاده قرار می گیرد این است که از یک راکر فولادی با عرض ۵ اینچ که در هر اینچ ۴۵ تا ۱۲۰ دندانه دارد روی یک تیغ به شکل قوس توخالی با یک دسته چوبی که در نهایت به شکل T است استفاده می شود. راکر روی صفحه از یک سمت به سمت دیگر در یک زاویه ثابت و مشخص کشیده می شود. سپس صفحه را چرخانده یا از جهت دیگر این کار تکرار می شود. این کار تا زمانیکه صفحه کاملاً دندانه دار شود ادامه می یابد.

از اساتید حالِ مزوتینت ایران که به آن خراشکاری روی مس نیز می گویند می‌توان ازهمایون سلیمی، احمد وکیلی، احمد امین نظر، مهرداد ختایی، مینا نوری، ثمیلا امیر ابراهیمی، رضا بانگیز، حسین والا منش، رضا هدایت، عبدالحمید پازوکی، ابراهیم حقیقی، بهزاد شیشه گران و… نام برد.